Çiçek Balı Nedir?
Çiçek Balı nerede yetişir?
Çiçek ballarının nerede üretildiğine bakacak olursak daha geniş bir bölgeden bahsedebiliriz. Çiçek balı, ülkemizde ve dünyada en çok üretilen bal çeşididir. Dünya genelinde yüzlerce hatta binlerce farklıbitki örtüsü ve coğrafya vardır. Bu nedenle çiçek balı da bin bir farklı çeşittir. Anadolu da üretilen çiçek ballarının kalitesi her zaman daha yüksektir. Anadolu binlerce yıllık geçmişi ve verimli topraklarıyla dünya genelinde nadir bulunan bitkilere ev sahipliği yapmaktadır. Bu bitkilere endemik ve relikt bitkiler denir. Özellikle dağlarda, yüksek rakımlı yaylarda dünyanın başka hiç bir yerinde yetişmeyen çok kıymetli bitkiler yetişmektedir. Bu değerli bitkiler çiçek ballarının kalitesini belirlemekte ve Anadolu’da üretilen çiçek ballarının çok değerli olmasını sağlamaktadır.
Çiçek Ballarında Kaliteyi Belirleyen Etkenler Nelerdir?
Arılığın Yeri
Balda kaliteyi belirleyen en önemli unsur, balın üretildiği bölgenin bitki örtüsü ve iklimidir. Arılar hangi çiçeğe, bitkiye ulaşabilirlerse o bitki örtüsünün özelliklerini çiçek ballarına yansıtırlar. Bu nedenle kovanların konulduğu yer olan arılığın seçimi çok önemlidir. Kaliteli bir çiçek balı üretebilmek için endemik ve relikt bitkiler açısından zengin olan yüksek rakımlı yaylalar tercih edilmelidir. Yüksek rakımlı yaylalarda konaklatılan arılar; temiz su, kaliteli bitki örtüsü ve sanayi faaliyetleriyle kirletilmemiş bir doğaya ulaşırlar. Böylece son derece kaliteli, doğal ve organik çiçek balları üretirler.
Bitki Örtüsü
Kaliteli çiçek ballarının en önemli özelliği balın içinde bulunan polenlerin çeşitliliğidir. Polen çeşitliliğinin sağlanabilmesi için arıların bin bir farklı çiçeğe ulaşabilmesi gerekir. Özellikle tarımsal faaliyetlerden uzak, ayçiçeği gibi kültür bitkilerinin olmadığı, doğal dağ ve kır çiçekleriyle beslenen arılar; polen çeşitliliği ve besleyicilik açısından çok daha zengin ve kaliteli ballar üretirler.
Kimyasal Kirlilik
Balda kirlik bütün bal çeşitleri için risk olsa da özellikle çiçek ballarında daha sık görülen bir durumdur. Bunun nedeni tarımsal kökenli çiçeklerden nektar alan arıların, tarım ilaçları ve kimyasal gübrelerden etkilenmesidir. Bal üretimi oldukça zahmetli ve zor bir süreçtir. Aylar süren üretim sırasında arının maruz kaldığı herhangi bir kimyasal kirlilik hasat dönemi bal analizlerinde hemen karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle çiçek balı üretimi sırasında; tarımsal ilaçlama yapılan bölgelerden, kimyasal gübreleme olan topraklardan ve kimyasal atıkların ulaşabildiği sulardan kesinlikle uzak durmak gerekir.
Katkı Maddesi
Balda katkı maddesi son derece hassas bir konudur. Çünkü bal üretimi sırasında herhangi bir sahtecilik yapılmamış olsa bile, paketleme sırasında ticari kaygılar nedeniyle bir takım işlemler yapılmış olabilir. Bu nedenle tüketicilerin çiçek balarında her hangi bir katkı maddesi olmadığından, pastörizasyon gibi işlemlerin yapılmadığından, kovandan çıktığı gibi ham halde kavanozlandığından emin olmaları gerekir.
Üretimde Ustalık
Birbirinden lezzetli çiçek balları için arılara sonsuz teşekkürlerimizi sunsak da üretim sırasında arıcının emeğini ve ustalığını unutmamamız gerekir. Ülkemiz kovan sayısı olarak dünyada önde gelen ülkeler arasındadır fakat kovan başına alınan bal miktarı açısından maalesef yeterli düzeye değildir. Bunun nedeni bal üretimi açısında teknik donanım ve bilgimizin yeterli düzeyde olmamasıdır. Öyle ki arıcılarımızın son derece iyi niyetle ürettikleri ballarda dahi bilgi eksikliği nedeniyle katkı maddeleri, eklenti şeker, kimyasal kalıntılar çıkabilmektedir. Bu durumda ballardaki kaliteyi ve doğallığı direkt etkileyerek tüketicilere zarar vermektedir.
Arıların Cinsi
Dünyada 24 farklı arı ırkı tanımlanmıştır fakat bunlardan yalnızca bazıları bal üretimi açısından değere sahiptir. En verimli arı cinsleri Kafkas ve Karniyol cinsi arılardır. Bu arı ırkları; çalışkanlık, hastalıklara karşı dayanıklılık, uysallık gibi özellikleriyle diğerlerinden ayrılır. Ayrıca kanatlarının daha büyük ve dayanıklı olması, hortumlarının daha uzun olması gibi özellikleri sayesinde diğer arı cinlerinin uçamadığı noktalara uçar, bal alamadığı bitkilerden bile bal ve polen alabilirler. Ayrıca hastalıklara karşı daha dayanıklı olan bu türler dışardan verilecek antibiyotik gibi ilaç takviyelerine de daha az ihtiyaç duyarlar. Böylece çok daha kaliteli ve doğal ballar üretebilirler.
Çiçek Balının kalitesi nasıl anlaşılır?
Kaliteli çiçek balları polen yoğunluğu açısından zengin olmalıdır. Polen yoğunlu bal analiz sonuçlarında Prolin değeri olarak belirtilir. Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği’ne göre gerçek balda prolin miktarı en az 300mg/kg olmalıdır. Kaliteli bir çiçek balında ise bu değer 450-500mg/kg’ye kadar çıkar. Tüketicilerin kaliteli balı tadından, renginden, akışkanlığından anlaması tam anlamıyla mümkün değildir. Çiçek balının kalitesini anlamak için mutlaka bal analiz sonuçlarına bakılmalıdır. Bunun dışında çiçek balının nerede üretildiği mutlaka araştırılmalıdır. Bal, yüksek rakımlı yaylalarda üretiliyorsa elverişli bir iklim ve bitki örtüsünden dolayı daha kaliteli bir çiçek balı elde edilir.
Ayrıca balın kalitesini anlamak için hangi bölgede hangi balın üretilebileceği bilinmelidir. Örneğin, çam balı satan birisi Kars’ta üretim yaptığını söylüyorsa yediğiniz balı bir kez daha sorgulamanız gerekir. Çünkü bilindiği gibi çam balı Muğla yöresine ait bir baldır. Kars da ise çam balı değil çiçek balı üretilir.
Çiçek Balının Faydaları nelerdir?
Kaliteli ve besleyici değerler açısından yüksek olan tüm bal çeşitlerinin insan vücudu açısından kendine özgü faydası vardır. Örneğin Kestane Balı mideye ve boğaz ağrılarına iyi gelirken, çam balı kalbe ve damar tıkanıklıklarına iyi gelmektedir. Çiçek ballarından çeşit çok fazla olduğu için her çiçek balının şifalı olduğu söylemek mümkün değildir. Örneğin arıcının kovanları ayçiçeği tarlasının yanında ise üretilen bal yine çiçek balı olacaktır. Fakat tarımsal üretim sonucu elde edilen bir bitki olan ayçiçeğinden toplanan polenlerle şifalı bir bal elde etmek mümkün değildir. Çiçek ballarının faydasından yararlanabilmek için yüksek rakımlı yaylalarda üretilen yayla çiçek ballarından tüketmek gerekir.
Böylece üst solunum yolları enfeksiyonlarında, mide bağırsak problemlerinde, soğuk algınlığı, nezle, grip gibi rahatsızlıkları önlemede çiçek ballarından yararlanılabilir. Ayrıca düzenli bal kullanımı bağışıklık sistemini güçlendir, gün boyu dinç ve zinde olmanızı sağlar, enerji verir.
Çiçek Balının Zararları nelerdir?
Tüm gıdalar gibi balın da aşırı tüketiminden kaçınmak gerekir. Bal, son derece faydalı bir besin olsa da gün içinde çok fazla bal yemek vücudumuzun tepki vermesine neden olacaktır. Bu tepkiler zaman zaman kusma ve ishal gibi rahatsızlıklar olabilir. Ayrıca şeker hastalığı olan ve fazla kilolu kişilere bal tüketimi önerilmemektedir. İçindeki alerjen bileşiklerden dolayı 1 yaşından küçük çocukların bal yemesi de sakıncalı bulunmaktadır.