Yayla Balı Nedir? Çiçek Balı ile farkı nelerdir?
09-08-2021
14:54
Yayla Balı nedir?
Yayla, deniz seviyesinden oldukça yüksekte, dağlar ve ovalar arasında kalan geniş düzlüklerdir. Dağlık ve yüksek oldukları için buralarda yaşam koşulları oldukça zordur. Bu nedenle kış aylarında genellikle boş kalırken; serin havası, doğal suları ve temiz iklimi nedeniyle yaz aylarında daha çok ziyaret edilir. Özellikle hayvancılık faaliyetleri aşısından ekonomik değere sahiptir. Yayla balı ise, yazın kovanlarını yaylalara çıkaran arıcıların hasat ettiği bala denir. Polen yoğunluğu, tadı, aroması, kokusu açısından özel bir baldır.
Yayla balı neden değerlidir?
Balda kaliteyi belirleyen en önemli kriterlerden biri kovanların bulunduğu bölgenin bitki örtüsü ve iklimidir. Arılar bulundukları bölgedeki tüm koşulları direkt bala yansıtır. Yayla ballarının değerli olmasının nedeni dağların eteklerinde, yerleşim yerlerinden ve tarımsal faaliyetlerden uzakta yapılan üretimdir. Böylece arılar sanayileşme, tarımsal ilaçlar, kimyasal gübre gibi faktörlerden kaynaklanabilecek çevre kirliliklerinden uzakta kalmış olur. Aynı zamanda yaylaların eşsiz bir de bitki örtüsü vardır. Bu bölgelerde binlerce çiçek çeşidine ulaşabilen arılar yabani dağ ve kır çiçekleri ile beslenme imkanı bulur. Bal özü ve polen toplamak için uçuş yapan arılar; geven, kuşburnu, kekik, dağ nanesi, yonca, ballı baba, karahindibağ gibi bir çok yabani ve endemik bitkiye ulaşabilir.
Tüm bunların yanında yayların doğal su kaynaklarına sahip olduklarını unutmayalım. Tüm canlılar gibi arılar da yaşamları boyunca suya ihtiyaç duyar. Özellikle yavrulama dönemlerinde su ihtiyaçları en yüksek noktaya ulaşır. Ayrıca tüm balların içerisinde bir miktar su bulunur. Bu su, bal analizlerinde ‘nem oranı’ olarak karşımıza çıkar. Arılar yaylada konaklatılırsa doğal, temiz, içilebilir tatlı su kaynaklarına kolayca ulaşabilir. Balın kalitesi açısında temiz nektar kaynağı ne kadar önemliyse, temiz su kaynağı da oldukça önemlidir.
Yayla balının kalitesi nasıl anlaşılır?
Yayla balında en önemli kriter yaylanın rakımı, yani yüksekliğidir. Çünkü bir yayla ne kadar yüksek rakımlı olursa, coğrafyası o kadar temiz, bitki örtüsü o kadar çeşitli olur. Doğu Anadolu Bölgesi ballarının oldukça meşhur olmasının nedeni de budur. Coğrafi açıdan, Erzurum-Kars platosunda yer alan bölge, volkanik oluşumlu bir platodur. Bu özelliği ile karstik veya aşınım platolarından sıyrılarak ülkemizdeki ortalama rakım değeri en yüksek illerinin bulunduğu bölge olmuştur. Öyle ki bölge ortalaması 1400mt’dir. Bölge içerisinde 1900mt ile en yüksek il ise Erzurum’dur. Bu kadar yüksek rakıma sahip yaylalarda Dünya’nın başka hiç bir yerinde bulunmayan endemik, yabani dağ ve kır çiçekleri bulunmaktadır. Böyle değerli bir coğrafyada üretilen ballar da, bal kalite testlerinden daima çok yüksek notlar alan yayla ballarıdır.
Çiçek balı ile yayla balının farkı nedir?
Anadolu iklim çeşitliliği açısından çok zengin bir coğrafyadır. Bereketli ovalarında meyve ağaçları ve bir çok kültür bitkisi yetiştirilmektedir. Bu ağaç ve bitkilerin çiçeklerinden de çok çeşitli çiçek balı üretilir. Fakat yayla balları, bu tarz çiçek ballarının aksine tek veya bir kaç çeşit çiçekten elde edilmiş ballar değildir. Yaylaların bitki örtüsü doğada kendiliğinden yetişen binlerce farklı dağ ve kır çiçeğidir. Bu yabani çiçeklerin bal özü ve nektarı kültür bitkilerine göre son derece azdır. Bu nedenle hasat zamanı kovandan alınabilecek bal miktarı da aynı şekilde az olur. Fakat yaylalarda binlerce farklı bitki ve çiçekten elde edilen balların kalitesi, diğer çiçek ballarından çok yüksektir. Çünkü yüksek rakımlı yaylalarda yetişen binlerce yabani çiçek, daha alçak yerlerde bulunmaz. Yayla ballarını çiçek ballarından ayıran en önemli özellik budur. Yüksek rakımlı yayla balları polen yoğunluğu, tat, aroma ve koku olarak ön plana çıkar. Bu ballardaki yabani çiçek aromaları, hem tat hem de koku olarak fark edilebilir. Yayla ballarında, balda kaliteyi belirleyen en önemli unsur olan prolin değeri de ortalamanın çok üzerinde çıkmaktadır. Yayla ballarının, besleyici özellikleri ve şifaları çiçek ballarıyla karşılaştırılamayacak ölçüde baskındır.